Dyrektywa azotanowa zobowiązuje każde państwo członkowskie Unii Europejskiej do prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych oraz dokonywania oceny 2 stopnia eutrofizacji wód. Ponadto państwa członkowskie Unii Europejskiej mają obowiązek informowania Komisji Europejskiej o dokonanych zmianach oraz przedkładania sprawozdania z każdego czteroletniego okresu realizacji postanowień dyrektywy azotanowej,
Po przeprowadzonych kompleksowych analizach, w stosunku do obowiązującego od 2020 r. Programu działań, wprowadzono zmiany dotyczące:
– zastosowania elastycznego wiosennego terminu nawożenia,
– aktualizacji wskaźników produkcji nawozów naturalnych i zawartego w nich azotu,
– sposobu obliczania maksymalnych dawek nawozów azotowych,
– dodania równoważników nawozowych dla ścieków i osadów ściekowych.
Odpowiednio dobrany termin stosowania nawozów zawierających azot jest istotnym czynnikiem wpływającym na plonotwórczość roślin. Ma to kluczowe znaczenie dla rolników, aby można było uzyskać wysokie plony, a jednocześnie nie dopuścić do strat w obrębie tego makroskładnika.
Aktualizacja programu azotanowego wprowadziła możliwość stosowania nawozów wcześniej, czyli w okresie od 1. do ostatniego dnia lutego, jeżeli nastąpi przejście średniej temperatury powietrza przez próg:
3 °C w przypadku roślin zasianych jesienią, upraw trwałych, upraw wieloletnich i trwałych użytków zielonych;
5 °C w przypadku pozostałych upraw.
Jako przejście przez próg danej temperatury należy wskazać termin, w którym:
przez 5 dni następujących po sobie, każdego dnia średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 3 °C lub
w którym przez 5 dni następujących po sobie, każdego dnia średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 5 °C.
Aktualizacja Programu działań wprowadza również zmiany w wartościach dotyczących średniej rocznej wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracji zawartego w nich azotu, które zostały zamieszczone w załączniku nr 6 do Programu, które wynikają z postępu i przekształceń zachodzących w rolnictwie.
Przygotowane zostały również współczynniki [w tym Duża Jednostka Przeliczeniowa (DJP)] dla nowych gatunków zwierząt gospodarskich, o których mowa w ustawie z dnia 10 grudnia 2020 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. z 2021 r. poz. 36). Zgodnie z ww. ustawą definicja zwierząt gospodarskich została rozszerzona o nowe gatunki zwierząt: lamy, muły i gołębie, które dotychczas nie były ujęte w Programie działań.
Aktualizacja Programu działań wprowadza zmiany w wartościach pobrania jednostkowego azotu, które określa liczbę kilogramów tego makroelementu pobieraną przez rośliny w celu wyprodukowania 1 tony plonu głównego wraz z odpowiednią ilością plonu ubocznego i które zostały zweryfikowane na podstawie najnowszych dostępnych wyników badań w zakresie zapotrzebowania poszczególnych gatunków roślin na azot.
Wyłączono rośliny bobowate i niektóre pastewne (lucernę, koniczynę i seradelę) ze sporządzania uproszczonego bilansu azotu oraz wyznaczania dawki nawozów azotowych mineralnych, a tym samym nie zamieszczano w Programie w ich przypadku pobrania jednostkowego azotu. Dodatkowo uproszczono tabelę zawierającą ilości azotu działającego, pozostającego w glebie po uprawie roślin bobowatych i zaktualizowano wartości w niej zawarte.
Kolejnym zagadnieniem, które zostało uwzględnione w aktualizacji Programu, jest kwestia stosowania ścieków i osadów ściekowych w gospodarce nawozowej gospodarstw. Osady ściekowe oraz ścieki mogą stanowić źródło związków pokarmowych dla roślin uprawnych. Rolnicze wykorzystanie obu tych produktów jest obwarowane szeregiem uwarunkowań prawnych, które mają na celu minimalizację negatywnego oddziaływania na środowisko oraz zdrowie i życie ludzi. Azot pochodzący z osadów ściekowych i ścieków powinien być uwzględniony w ramach zbilansowanego nawożenia azotem z uwzględnieniem maksymalnych ilości azotu działającego. Dlatego uzupełniono przepisy Programu o metodę obliczenia ilości azotu w osadzie ściekowym na podstawie wyników badań oraz dawek ścieków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym lub pozwoleniu zintegrowanym na wykorzystanie rolnicze ścieków. Ponadto uzupełniono w Programie tabelę 11 o wartości równoważnika nawozowego dla osadów ściekowych i ścieków w podziale na wiosenny i jesienny termin stosowania.
Zmiana przeliczników może spowodować, że w niektórych przypadkach dotychczasowe wyliczenia powierzchni miejsc do przechowywania nawozów naturalnych mogą być inne niż te wyliczone na podstawie projektowanych przepisów. Wprowadzenie w tym zakresie przepisu przejściowego pozwoli na jednoznaczną interpretację wymagań m.in. przez organy kontrolne (np. Inspekcja Ochrony Środowiska) czy przez rolników, którzy dostosowali się już do wymagań związanych z zapewnieniem odpowiedniej powierzchni lub pojemności miejsc do przechowywania nawozów naturalnych. Odnosząc się do propozycji przepisów przejściowych dotyczących planowania nawożenia azotem, należy podkreślić, że przygotowując się do nawożenia wiosną 2023 r., większość gospodarstw przygotowała już plany nawożenia azotem albo obliczenia maksymalnych dawek azotu na sezon wegetacyjny 2022/2023.
Aby uniknąć sytuacji ponoszenia dodatkowych kosztów z tytułu ponownego opracowania m.in. planów nawożenia azotem na nowych zasadach albo kar za niedostosowanie wyliczeń do wprowadzanych nową regulacją zasad, proponuje się dodanie przepisu przejściowego, który pozwoli na korzystanie do dnia 31 grudnia 2023 r. z dokumentów przygotowanych na podstawie dotychczasowych przepisów.
W związku z tym nie ma obaw, że obliczenia w naszym programie nie pokrywają się z rzeczywistością.